Hier staan de blogs waarin Liliane Driessen haar visie en ervaringen zal delen omtrent de warme thuiszorg die Pallium biedt.
Aandacht, dag en nacht: nabij in de laatste fase
Een casus in het licht van de antroposofie en de inzichten van Pim van Lommel
Op verzoek van de thuiszorg en de familie werden wij door Pallium ingeschakeld om 24-uurs terminale zorg te verlenen aan een 88-jarige vrouw. De situatie was complex, haar proces intens en gelaagd. Onze aanwezigheid – dag en nacht – was bedoeld om rust te brengen. Niet alleen voor haar, maar ook voor de kinderen, kleinkinderen en haar geliefde die haar omringden met liefde. Het werd een week van diepe verstilling, van wachten en waken. Van nabij zijn, zonder te sturen.
Een leven vol liefde
De vrouw was moeder van twee, oma van velen, weduwe sinds enkele jaren, maar had recent opnieuw liefde gevonden. Haar gezin bood een warme, hechte bedding – een netwerk van nabijheid waarin ze gedragen werd. De dood naderde, maar er was geen paniek. Alleen de vraag: “Hoe begeleiden we haar hierin met rust en eerbied?”
Het mysterie van overgang
Op zondag zakte ze weg in een diepe slaap met adempauzes. Soms kwam ze terug wanneer haar kinderen haar stevig aanspraken. Alsof haar ziel nog aarzelde. Ze wilde blijven, en toch… het duurde haar ook lang.
Zoals Pim van Lommel beschrijft in zijn wetenschappelijk onderzoek naar bijna-doodervaringen: het bewustzijn reikt mogelijk verder dan het brein. Sterven is geen lineaire afloop, maar een overgang waarin het bewustzijn zich als het ware losmaakt van het fysieke lichaam. In de antroposofische visie is dit een spiritueel proces, waarbij de ziel zich voorbereidt op een doorgang naar een andere werkelijkheid.
Tussen werelden
Op maandag zei ze: “’t Is goed zo.” Een zin die alles samenvatte. Ze voelde dat de dood naderde, en was er niet bang voor. En toch was ze er soms weer helder bij, met een alerte blik. Het wisselde als een golfbeweging tussen twee werelden. Dít is het moment waarin nabijheid het meeste vraagt: rust houden, het uithouden in het niet-weten. Precies daar ligt de kracht van liefdevolle aanwezigheid, zoals de antroposofie het beschrijft – een innerlijk mee-bewegen, niet ingrijpen.
De kunst van loslaten
Op donderdag gaf ze aan dat ze niet meer wilde. De huisarts besloot haar comfortabel te houden, zonder haar volledig in slaap te brengen. Met minimale medicatie zakte ze steeds dieper weg. Er waren nog slechts kleine reacties op aanrakingen, geluiden, stemmen.
Op Eerste Paasdag, in de vroege ochtend, blies ze haar laatste adem uit. Een bijzonder moment op een dag vol symboliek – waarin leven en dood elkaar raken.
Wat we leerden
Deze casus liet ons opnieuw zien dat sterven een proces is – geen punt, maar een overgang. Voor ons als team betekent dat: vertragen, invoelen, luisteren, niet haasten. De zorg was fysiek en praktisch, ja – maar misschien nog wel meer geestelijk en energetisch. Nabij zijn in de stilte. Waken zonder te willen sturen. De kinderen en kleinkinderen deden dat ook. Zij wachtten met haar, zaten naast haar bed, hielden haar hand vast. Ze hielden van haar tot op de laatste adem, en daar voorbij.
Dat is palliatieve thuiszorg zoals wij die willen bieden bij Pallium: met aandacht, dag en nacht. Niet om de dood te bestrijden, maar om het sterven menselijk, warm en gedragen te maken.